Życie w spektrum: Borderline / fot. Freepik
Zaburzenie osobowości borderline to zespół cech i objawów, które mogą wykształcić się nie tylko w dzieciństwie, ale też w dorosłym życiu. Jakie wydarzenia mogą zepchnąć cię w spektrum osobowości z pogranicza?
Zaburzenie osobowości borderline (BPD) jest jednym z najbardziej skomplikowanych i emocjonalnie intensywnych. Często kojarzymy je z trudnymi relacjami o charakterze romantycznym, bo tam właśnie uaktywnia się w widoczny sposób – jednak pełna charakterystyka nam umyka. Jadę tramwajem i słyszę, jak młoda dziewczyna opowiada koleżance o swoim toksycznym związku. Wśród kilku błahych zdań, mówi: “Gość miał totalnego bordera”. To tak, jakby nazwać kogoś “bipolarem” tylko dlatego, że miewa wahania nastrojów. Z jednej strony, natura slangu na to pozwala. Z drugiej, nie powinno być zgody na rzucanie takich słów w przestrzeń. Zbyt mało ludzi rozumie złożoność tego zaburzenia. Niewiele z nich w ogóle wie, że istnieje coś takiego, jak spektrum borderline – zespół cech, które można nabyć w konsekwencji trudnych wydarzeń i przewlekłych czynników stresowych, nawet będąc osobą dorosłą.
Jakie są objawy zaburzenia borderline?
– Przede wszystkim trudno znaleźć dwie identyczne osoby z diagnozą borderline, która jest podtypem zaburzenia osobowości chwiejnej emocjonalnie. Są wskazówki dla diagnostów, według których osoby ze zdiagnozowanym zaburzeniem borderline mają niektóre z następujących objawów: tendencję do impulsywnego działania bez rozważenia jego konsekwencji, wpadanie w konflikty, wpadanie w silny gniew i agresję, trudności w utrzymaniu działań, które nie przynoszą natychmiastowego skutku, a także labilność emocjonalną, czyli innymi słowy intensywną emocjonalność charakteryzująca się gwałtownymi zmianami nastroju.
Dodatkowo, osoby w spektrum mają niektóre z poniższych cech: niepewny obraz własnego ja, celów i preferencji, skłonność do angażowania się w intensywne i często nietrwałe relacje, podejmowanie intensywnych wysiłków celem uniknięcia porzucenia, powtarzanie czynności autodestrukcyjnych i przewlekle uczucie pustki.
Jak można się domyślić, te objawy mogą być źródłem głębokiego cierpienia takich osób i prowadzą do szeregu trudności na wszelkich przestrzeniach życia – mówi nasza ekspertka, Agata Kwasek, psycholożka.
Powstało wiele teorii na temat przyczyn powstawania tego niezwykle złożonego zaburzenia. Łącząc je, można zdobyć się na stwierdzenie, że borderline, czyli osobowość z pogranicza, jest efektem interakcji biologii i środowiska – można mieć do niego skłonność genetyczną, ale czynniki zewnętrzne mają wiele do powiedzenia i często decydują, czy zaburzenie faktycznie się rozwinie. Ważna jest tutaj wysoka wrażliwość emocjonalna, która w połączeniu z unieważniającym środowiskiem (w którym okazywane przez dziecko emocje są karane, niezrozumiane, negowane), może spowodować, że dziecko nie wykształci umiejętności zarządzania własnymi emocjami, co później w połączeniu z kolejnymi faktorami zewnętrznymi będzie rozwijało się w kierunku zaburzenia osobowości.
Polecamy:
„Nauczyłem się być niewidzialny” – życie z fobią społeczną (prawdziwa historia)
Osobowość nabyta
Cechy osobowości borderline można nabyć czasem / fot. Freepik
W przeciwieństwie do osobowości wrodzonej, która opiera się na genach i biologicznych uwarunkowaniach, osobowość nabyta rozwija się na przestrzeni lat, w odpowiedzi na różne bodźce – zarówno pozytywne, jak i negatywne. borderline zwykle wykształca się w młodym wieku (szczególnie wskutek trudnego dzieciństwa).
Niewiele osób wie, że możliwe jest wykształcenie się cech charakterystycznych dla borderline również w wieku dorosłym.
borderline miewa różne nasilenie i nie każdy, kto ma poszczególne jego cechy, „załapie się” na diagnozę. Gdy pojawiają się objawy, nie oznacza to, że nagle staniemy się niesamodzielni i wchłoniemy wszystkie cechy tego zaburzenia. Dlatego mówi się o spektrum. W praktyce oznacza to, że można cierpieć tylko niektóre objawy borderline, nie spełniając pełnych kryteriów diagnostycznych. Być w spektrum, ale nie na tyle głęboko, by dostać diagnozę zaburzenia borderline. Dlaczego to takie ważne?
Osoby w spektrum mogą być jednostkami, które dobrze funkcjonują na co dzień, ale mają problem w konkretnych sferach swojego życia. Przykładowo, mogą mieć udaną karierę i wspaniałe hobby, ale nie radzić sobie z relacjami, albo mieć pozorną kontrolę nad wszystkimi przestrzeniami swojego życia, jednak w momentach stresowych reagować bardzo impulsywnie i podejmować ryzykowne działania, nie zważając na konsekwencje. Niezaopiekowane objawy borderline mogą się nasilać, szczególnie pod wpływem niezdrowego środowiska lub relacji z manipulującym partnerem, przez co konkretna osoba będzie migrować coraz głębiej w spektrum.
Przyczyn może być wiele, ale gdy taką osobowość „nabywa się” w dorosłym wieku, zwykle powodem jest traumatyczne wydarzenie lub relacja.
– Istnieje wiele różnych modeli próbujących wyjaśnić, czym jest osobowość. Kształtuje się ona w czasie dzieciństwa i dorastania, ale na jej ostateczny kształt mają wpływ rozmaite doświadczenia, jakim jesteśmy poddawani w toku życia (a więc cechy nabyte), takie jak wychowanie, edukacja, czy wydarzenia życiowe. W dorosłości, wzorzec zachowania jest już utrwalony i względnie trudny do zmiany, jednak dzięki temu, że na osobowość składa się także część nabyta – zmiana ta jest możliwa
– dodaje nasza ekspertka.
Zobacz także:
Love bombing – bombardowanie miłością, nie tylko w związku
Jakie trudne wydarzenia mogą skierować dorosłą osobę w spektrum borderline?
🔴 Toksyczny związek lub przemoc emocjonalna: Długotrwały związek z osobą narcystyczną, manipulującą lub stosującą przemoc psychiczną może prowadzić do wykształcenia cech borderline.
• Ofiara takiej relacji zaczyna odczuwać skrajne emocje, lęk przed porzuceniem, huśtawkę emocjonalną.
• Manipulacja i gaslighting sprawiają, że traci stabilne poczucie siebie.
🔴 Nagłe porzucenie, rozstanie lub zdrada: Osoby z predyspozycją do niestabilności emocjonalnej mogą doświadczyć silnego kryzysu psychicznego po rozstaniu, zwłaszcza jeśli towarzyszyło mu poczucie zdrady, odrzucenia lub nagłej zmiany w relacji.
🔴 Śmierć bliskiej osoby: Żałoba może wywołać u niektórych osób objawy borderline – poczucie pustki, niemożność poradzenia sobie z bólem, impulsywne zachowania.
🔴 Długotrwały stres i wypalenie zawodowe: Osoby, które przez lata funkcjonowały pod dużą presją (np. w wymagającej pracy, w nieustannym napięciu), mogą rozwinąć cechy borderline w reakcji na chroniczny stres.
🔴 Doświadczenie przemocy lub napaści: Przeżycie gwałtu, napaści fizycznej, wypadku lub innego traumatycznego wydarzenia może spowodować rozwój cech borderline jako reakcji na skrajne emocje, dezorientację, poczucie braku kontroli nad sobą i światem.
🔴 Uzależnienie od substancji lub toksycznego środowiska:
• Nadużywanie alkoholu, narkotyków może pogłębiać impulsywność i niestabilność emocjonalną.
• Bycie częścią destrukcyjnej grupy (np. toksyczne relacje, sekty, niebezpieczne środowiska) może prowadzić do utraty poczucia własnej tożsamości.
Czy to koniec świata?
Nie. Elementy osobowości nabytej mają to do siebie, że można nad nimi pracować. Oczywiście wszystko zależy od natężenia cech i objawów zaburzenia. Dlatego tak ważna jest poprawna diagnoza i późniejsze postępowanie. Można skutecznie wyjść ze spektrum borderline, choć to zaburzenie jest uznawane za zespół cech, a nie chorobę i oficjalnie nie ma na to lekarstwa. Terapia ma na celu zredukowanie objawów, pozbycie się nawyków nabytych wskutek trudnych wydarzeń i wybudowanie nowych schematów zachowań w ich miejsce. Wymaga to czasu i odpowiedniego podejścia. Kluczowe jest również samodzielne rozwijanie umiejętności radzenia sobie z emocjami i budowanie zdrowych relacji.
– Osoby z rozpoznaniem borderline często pracują, mają mieszkania, czasem rodziny. Borykają się jednak np. z poczucie pustki, labilnością emocjonalną, trudnością z określeniem własnej osoby, problemami w relacjach społecznych, w tym przede wszystkim w bliskich związkach. Duży odsetek z nich popełnia próby samobójcze, nierzadko udane. Trudności jakich doświadczają, często są na etapie diagnozy mylone z ADHD, spektrum autyzmu, CHAD. Bywa też, że borderline współwystępuje z niektórymi zaburzeniami. Dlatego ważne jest, by diagnozowanie pozostawić specjalistom – psychologom i psychiatrom, a nie diagnozować się samemu w internecie – dodaje Agata Kwasek.
