To prawdziwa epidemia. Dotyka przede wszystkim kobiet pracujących w usługach, edukacji i ochronie zdrowia

Jeszcze kilkanaście lat temu mówiło się o nim półgłosem. Dziś to jeden z tematów głównych rozmów przy kawie, na spotkaniach networkingowych i w gabinetach terapeutycznych. Wypalenie zawodowe, bo o nim mowa, to nie chwilowy spadek energii czy efekt gorszego dnia w pracy. To przewlekły stan, który może wywrócić twoje życie do góry nogami, zwłaszcza jeśli jesteś ambitną, zaangażowaną kobietą, która nie lubi słowa „stop”

 

Najważniejsze informacje z artykułu

Czujesz, że praca, którą kiedyś kochałaś, staje się źródłem chronicznego zmęczenia i cynizmu? Nie jesteś sama! Wypalenie zawodowe to coś więcej niż gorszy dzień – to przewlekły stan, który dotyka coraz więcej ambitnych kobiet w Polsce. Dowiedz się, dlaczego nasz kraj zajmuje niechlubne miejsce w rankingach, poznaj subtelne objawy tego zjawiska i odkryj 10 sprawdzonych sposobów, by odzyskać energię i radość z życia zawodowego. Nie ignoruj sygnałów – twój spokój i dobre samopoczucie są bezcenne. Przeczytaj i zadbaj o siebie! 

 

Przeczytaj koniecznie:
Męczy mnie praca, którą kocham. Czy to już wypalenie zawodowe?

 

Jak wygląda wypalenie zawodowe w Polsce, a jak za granicą?

Polska zajmuje niechlubne miejsce w europejskich rankingach dotyczących zdrowia psychicznego pracowników. Według danych (raport Deloitte, 2023), ponad 60 procent Polek deklaruje objawy wypalenia zawodowego, a aż 38 procent kobiet w wieku 25–45 lat rozważa zmianę pracy z powodu chronicznego zmęczenia i stresu. To niestety więcej niż średnia europejska.
W krajach skandynawskich i Holandii, gdzie skuteczność na zachowanie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym jest lepiej zachowana, wskaźniki wypalenia są znacznie niższe. Może dlatego, że pracodawcy inwestują tam w profilaktykę psychiczną, a elastyczne formy pracy i kultura szacunku do czasu wolnego są pewną normą.
W USA po pandemii COVID-19 wypalenie zawodowe zostało uznane za „cichy kryzys zdrowotny”.  Dotknął on szczególnie kobiety pracujące w usługach, edukacji i ochronie zdrowia.

Wypalenie zawodowe w klasyfikacji ICD-11 – to już nie mit

Nie wiem czy więź, ale od 2022 roku wypalenie zawodowe znajduje się w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD-11, opracowanej przez Światową Organizację Zdrowia – WHO. Oznacza to, że choć nie jest klasyfikowane jako choroba, jest oficjalnie uznanym zjawiskiem zdrowotnym i nazywanym „zespołem wynikającym z przewlekłego stresu zawodowego, z którym nie udało się skutecznie poradzić”.
Składa się z trzech głównych składowych:

• uczuciem wyczerpania lub braku energii,
• zwiększonym dystans psychiczny do pracy lub uczuciem negatywizmu, cynizmu,
• poczuciem mniejszej skuteczności.

Przyczyny wypalenia zawodowego

Choć wypalenie może dotknąć każdego, niektóre czynniki zwiększają jednak jego ryzyko. Najbardziej narażone są osoby, które często łączą wiele ról społecznych i zawodowych.
Takim osobom często brak racjonalnej kontroli nad pracą. Trzymają się sztywnych procedur, brakuje im wpływu na decyzje i możliwości rozwoju.
Ponadto są nadmierne obciążone obowiązkami. Spędzają długie godziny pracy, nie pomaga równie brak wsparcia zespołu i powszechny multitasking.
Konflikty wartości to także często wymieniany czynnik, towarzyszy on pracy niezgodnej z osobistymi przekonaniami lub etyką.
Wymienić należy również:

• brak uznania i ignorowanie osiągnięć,
• brak feedbacku,
• nierówne traktowanie,
• niestabilność zatrudnienia i tzw. umowy śmieciowe,
• presję wyników oraz zagrożenie utratą pracy.

Do tego wszystkiego dochodzi jeszcze niewidzialna praca kobiet, czyli obowiązki domowe i opiekuńcze po godzinach pracy zawodowej.

Wypalenie zawodowe wsród kobiet. Na co należy uważać? Co powinno niepokoić?

Wypalenie zawodowe raczej nie pojawia się nagle. Rozwija się powoli i systematycznie. Im wcześniej zauważysz jego objawy, tym większa szansa, że uda się mu zapobiec.

Objawy emocjonalne wypalenia zawodowego:

• Poczucie pustki, obojętności, utraty sensu.
• Drażliwość, cynizm, wybuchy płaczu lub złości.
• Utrata motywacji i zainteresowania pracą.

Objawy fizyczne wypalenia zawodowego:

• Chroniczne zmęczenie, trudności ze snem.
• Bóle głowy, napięcia mięśniowe, problemy żołądkowe.
• Spadek odporności, częstsze choroby.

Objawy poznawcze i społeczne wypalenia zawodowego:

• Problemy z koncentracją, zapominanie.
• Wycofanie z relacji, izolacja, niechęć do rozmów o pracy.
• Poczucie bycia „robotem” bez uczucia wpływu i sensu.

Czy są zawody bardziej narażone na wypalenie?

Niektóre profesje wymagają intensywnego kontaktu z ludźmi. Są pracą pod presją i odpowiedzialnością za innych. To właśnie w tych zawodach ryzyko wypalenia jest największe.

Zawody wysokiego ryzyka

Do grup najbardziej narażonych na wypalenie zawodowe należą:

• nauczycielki, edukatorki, przedszkolanki
• lekarki, pielęgniarki, położne
• psycholożki, terapeutki, pracowniczki socjalne
• HR-owcy, rekruterki, menadżerki
• pracownice customer service, call center
• freelancerki w branży kreatywnej (copywriterki, graficzki, social media)

Zawody o niższym ryzyku wypalenia

Profesje, w których można pracować w ciszy, z ograniczonym kontaktem z klientem i elastycznym trybem pracy, cechują się mniejszym ryzykiem.
Są wśród inch:

• programistki i analityczki danych (choć tu rośnie ryzyko izolacji)
• archiwistki, bibliotekarki, korektorki
• rzemieślniczki, artystki niezależne, ogrodniczki

10 konkretnych sposobów dla ciebie na uniknięcie wypalenia zawodowego

Nie chodzi o wielkie zmiany lecz o systematyczność, która w szerszej perspektywie czasowej przyniesie ci korzystne skutki.

1. Ustal granice, również z samą sobą.

Mów „nie” dodatkowym obowiązkom, jeśli czujesz, że Twój kubek już się przelewa.

2. Wprowadź swoje własne sposoby na odpoczynek.

Choćby 15 minut dziennie bez telefonu, pracy, dzieci i presji oczekiwań ze strony innych.

3. Zmieniaj środowisko.

Pracuj nie tylko w domu czy biurze. Wystarczy, że podarujesz sobie wizytę w innym miejscu, np. kawiarni, bibliotece – by odciążyć mózg od ryzyka monotonii.

4. Nie izoluj się.

Rozmawiaj z innymi kobietami. Zafunduj sobie grupę wsparcia (np. Kobiety Krakowa) to potrafi uczynić cuda.

5. Oddychaj.

Ćwicz różne metody na uważność. Medytuj i poznawaj techniki oddechowe. Dzięki takim umiejętnościom obniżysz swój poziom kortyzolu.

6. Zadbaj o ruch.

Nie wpadnij w pułapkę treningów „na maksa”. Stroń od przekonania „muszę”. Raczej w zgodzie ze sobą zadbaj o codzienną aktywność, choćby taniec w kuchni.

7. Zmień swoją relację z perfekcyjnym wykonywaniem zadań.

Uwierz w to, że „wystarczająco dobrze” to nie porażka. To zdrowy kompromis, nad którym możesz pracować każdego dnia aż w końcu oswoisz go na tyle, że poczujesz większą wolność.

8. Rozmawiaj z przełożonymi.

Nie traktuj wypalenia jak swojej winy, to bardzo często problem systemowy. Nie bój się o nim mówić głośno.

9. Szukaj profesjonalnego wsparcia.

Pod hasłem „profesjonalne wsparcie” mamy na myśli rozważenie pomocy od psychologa, coacha czy terapeuty. To osoby, które mogą pomóc ci przeformułować twoje, może zbyt nadmiarowe cele i wyjść z pułapki prowadzącej do wypalenia.

10. Zaniechaj porównań.

Raczej inspiruj się tymi, których podziwiasz, ale pod żadnym pozorem NIE PORÓWNUJ SIĘ z nikim!

I na końcu tych rozważań zapamiętaj, że wypalenie zawodowe nie zapyta o twój wiek, wykształcenie i stanowisko. Zapyta cię raczej o to, co ignorowałaś przez dłuższy czas.
Twoja samoświadomość w tym temacie, umiejętność stawiania granic i odwaga, by zmieniać rzeczywistość na taką, która naprawdę ci służy, ochroni przed tym przykrym życiowym przystankiem.
Pamiętaj dbając o siebie, nie jesteś egoistką, jesteś odpowiedzialną za swoje satysfakcjonujące życie.

 

Przeczytaj teraz:
Pracoholizm – co to jest i jak sobie z nim radzić? Poznaj skuteczne metody walki z uzależnieniem od pracy

 

Bibliografia
WHO (2022). International Classification of Diseases 11th Revision (ICD-11). https://icd.who.int
Deloitte. (2023). Women @ Work: A Global Outlook. https://www2.deloitte.com
Gallup (2022). State of the Global Workplace Report.
Instytut Badań Edukacyjnych (2021). Raport o wypaleniu wśród nauczycieli w Polsce.
CBOS (2022). Stres i zdrowie psychiczne w pracy – raport ogólnopolski.
Maslach, C., & Leiter, M.P. (2016). The Truth About Burnout: How Organizations Cause Personal Stress and What to Do About It. Jossey-Bass.
Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP). Praca kobiet w Polsce – uwarunkowania i wyzwania. 2023.
Gdańskie Centrum Zdrowia. Wypalenie zawodowe w ujęciu psychologicznym.