
fot. Sander Sammy / Unsplash
Toksyczna relacja może zaczynać się niepozornie: ktoś dba, troszczy się, mówi, co jest dla ciebie najlepsze. Problem zaczyna się, gdy w związku zaczyna brakować dla ciebie miejsca. Jak rozpoznać manipulację w relacji? Co jest przejawem miłości, a co obsesyjną próbą kontroli? To nie tylko teoretyczne rozważania – to konkretna wiedza, która może pomóc uchronić siebie lub kogoś bliskiego. Na końcu artykułu znajdziesz zaawansowany test, który możesz przeprowadzić w swojej relacji, jeśli nie jesteś pewna, czy ma zdrowy przebieg
Co w artykule?
• Manipulacja w związku często przyjmuje formy tak subtelne, że trudno je zauważyć na początku.
• Gaslighting w związku to jedna z najgroźniejszych technik psychicznego wpływu.
• Kontrolujący partner nie zawsze krzyczy – często używa ciszy, emocjonalnych szantaży i „dobrych rad”.
• Istnieją konkretne narzędzia, dzięki którym można rozpoznać toksyczność i zakończyć relację bezpiecznie.
Sygnały ostrzegawcze w relacji
Temat toksycznych relacji nie należy już do tabu. Nie zmienia to jednak faktu, że trudno jest czasem odróżnić szczere uczucie od manipulacji. Nieraz obie te rzeczy idą w parze, gdy u toksycznego partnera występuje psychiczne zaburzenie. Jak więc nie wpadać w obsesję i lęk przed byciem zmanipulowanym, a równocześnie racjonalnie chronić się przed takim zagrożeniem? Sygnały ostrzegawcze w początkowych fazach relacji nie zawsze są jednoznaczne.
Szczególnie, że pierwsze tygodnie po poznaniu drugiej osoby każdej ze stron zdarza się ze zdenerwowania zachowywać nienaturalnie. To normalne, że gdy nam zależy na zrobieniu dobrego wrażenia, czasem przesadzamy z pozorami. Dlatego etykietowanie „red flagami” w pierwszej fazie relacji bywa błędem. Jednak istnieją uniwersalne cechy toksycznego partnera, które możesz rozpoznać, jeśli spojrzysz na swoją relację obiektywnie – lub z perspektywy trzecioosobowej.
Może też cię zainteresuje:
Etapy miłości ‒ fazy rozwoju związku
Manipulacja w związku
Jednym z pierwszych znaków może być emocjonalna niestabilność – partner najpierw stawia cię na piedestale, a chwilę później ignoruje, krytykuje lub wycofuje się z relacji. Może też prezentować serie emocjonalnych wzlotów i upadków – jednego dnia dnia opowiadać ci o wspaniałych planach na przyszłość i cieszyć się życiem, a drugiego zamykać się i zupełnie wyłączać z relacji. Potem pojawia się gaslighting, czyli technika manipulacji, w której zaczynasz wątpić w swoje emocje, myśli i wspomnienia.
Przykład? Słyszysz: „To wszystko sobie wymyślasz”, „Znowu dramatyzujesz”, „Nic takiego nie powiedziałem”. To nie tylko bagatelizowanie, ale aktywne podważanie twojej rzeczywistości i świadome granie na emocjach. Manipulacja w związku często ma bardzo miękkie oblicze – partner może sprawiać wrażenie ofiary, zmuszać cię do przepraszania, mimo że to on przekroczył granice. Może też szantażować emocjonalnie, mówiąc np.: „Zrobiłem dla ciebie wszystko”, „Po tym, co dla ciebie poświęciłem, nie możesz mnie tak zostawić”.
Cechą wspólną tych zachowań jest kontrola, której toksyczny partner chce i potrzebuje. Toksyczne relacje nie muszą być burzliwe, pełne krzyków i łez. Mogą być ciche, podszyte pasywno-agresywnymi komentarzami, wycofaniem, obojętnością. Czasem bardziej wyniszczające niż jawna przemoc.
Test na toksyczny związek
Poniżej znajdziesz 22 pytania, na które musisz odpowiedzieć jak najbardziej obiektywnie. Jeśli odpowiedziałaś twierdząco na 0 do 5, to oznacza że w twoim związku są sygnały, jednak niekoniecznie warte większych zmartwień. Jeśli odpowiedziałaś twierdząco na 5 do 12 pytań, poobserwuj swój związek przez następne 30 dni i postaraj się notować niepokojące zdarzenia. Możesz je przeanalizować sama, lub z pomocą specjalisty. Jeśli odpowiedziałaś twierdząco na więcej niż 12 pytań, oznacza to, że twój związek może być szkodliwy emocjonalnie. W takiej sytuacji warto skonsultować się z terapeutą, który pomoże przeanalizować sytuacje, z jakimi masz do czynienia i udzieli ci wsparcia.
1. Kontrola i niezależność
• Czy partner często sprawdza, gdzie jesteś, z kim rozmawiasz, co robisz?
• Czy wymaga od ciebie udostępniania swojej lokalizacji lub wysyłania zdjęć potwierdzających, gdzie jesteś?
• Czy zdarza się, że krytykuje twoich znajomych, próbując zniechęcić cię do spędzania z nimi czasu?
• Czy w jakikolwiek sposób ogranicza twój kontakt z rodziną np. Zachęcając cię do spędzania czasu z nim, zamiast z bliskimi?
• Czy zdażyło się, że w skutek słów partnera zmieniłaś swój styl ubierania się, lub sposób bycia, mimo że wcześniej ci on nie przeszkadzał?
• Czy zdarzyło się, żeby partner podważał słuszność twoich decyzji i wywierał na tobie presję, by te decyzje zmienić?
• Czy zdarzyło się, że ukryłaś szczegóły swojego życia towarzyskiego, żeby nie wzbudzać w nim zazdrości?
2. Emocjonalna manipulacja
• Czy partner wzbudza w tobie poczucie winy, kiedy próbujesz postawić granice? Przykład: Gdy partner mówi lub robi coś, co sprawia ci przykrość i mówisz mu o tym (zdrowa komunikacja), słyszysz, że jesteś przewrażliwiona lub że źle go traktujesz.
• Czy zdarza się, że partner wytyka ci, że jesteś zbyt wrażliwa lub zbyt emocjonalna, gdy starasz się z nim komunikować w temacie rzeczy dla ciebie ważnych?
• Czy zdarza się, że partner odwraca sytuację, robiąc z siebie ofiarę, nawet jeśli to on cię zranił?
• Czy po kłótni często to ty przepraszasz, nawet jeśli to nie ty zawiniłaś?
• Czy boisz się powiedzieć, co naprawdę czujesz, bo wiesz, że partner ci to wytknie?
• Czy partner sugeruje, że boi się, że go zostawisz, bo dajesz komu za mało atencji, podczas gdy tak naprawdę nie dajesz mu takich sygnałów?
• Czy zdarzyło się, że partner mówi, że nie możesz go nigdy zostawić, bo wtedy jego życie się zawali lub zrobi sobie krzywdę?
3. Gaslighting i podważanie rzeczywistości
• Czy partner mówi, że coś sobie wymyśliłaś, mimo że jesteś pewna, że to się wydarzyło?
• Czy czujesz, że jesteś tą samą osobą, co przed związkiem?
• Czy twoje emocje są regularnie bagatelizowane lub uciszane?
• Czy partner kłamie lub zmienia fakty, żeby wyglądać na bardziej racjonalnego i spokojnego?
4. Podważanie twojego poczucia wartości
• Czy partner krytykuje twój wygląd, styl bycia, ambicje lub marzenia?
• Czy czujesz się mniej pewna siebie od kiedy jesteś w tym związku?
• Czy boisz się mówić o sukcesach, żeby nie wzbudzać jego zazdrości lub irytacji?
• Czy partner sugeruje, że bez niego sobie nie poradzisz?