Solastalgia, czyli smutek klimatyczny: Co to jest i jak sobie z nim radzić?
Jeden więcej powód do smutku

Solastalgia – czyli smutek klimatyczny. Co to jest i jak sobie z nim radzić? / fot. Unsplash
Co oznacza solastalgia? To termin, który opisuje zależność: emocje a zmiany klimatu. Został zaproponowany przez australijskiego filozofa, Glenna Albrechta w 2010 roku. Inna nazwa tego zjawiska to smutek klimatyczny. Stres spowodowany zmianami środowiska naturalnego to właśnie solastalgia. Definicja tego terminu została przybliżona m.in przez Narodowy Instytut Architektury i Urbanistyki (NIAiU), który nazywa to uczucie nieznajdującą pocieszenia nostalgią, tęsknotą za domem, pomimo, że się go nigdy nie opuściło.
– Najprościej można powiedzieć, że są to zaburzenia nastroju, którym towarzyszy uczucie lęku, niepokoju, smutku, często też rezygnacji i utrata poczucia sensu. Ich źródłem są przekonania na temat zmian klimatycznych, ale też zmian w najbliższym otoczeniu i środowisku życia.
Dominujący może być lęk powiązany z poczuciem niestabilności otaczającego świata. U podstaw tych doznań, w przypadku solastalgii, mogą być zmiany zachodzące w środowisku naturalnym, ekologicznym i klimatycznym, ale też urbanizacyjnym, subiektywnie odczuwane przez człowieka. Można wyobrazić sobie osobę słuchającą wiadomości, w których słyszy o pogarszającym się stanie planety, o kurczących się zasobach naturalnych, chorobach wywoływanych przez smog. Śledzącą napływające relacje i tik-toki o powodziach w krajach zwykle suchych i niemożliwych do ugaszenia pożarach w innych częściach świata. Natłok tych informacji, wraz z poczuciem bezradności w obliczu tak wielu katastrof klimatycznych, społecznych i gospodarczych, może przyczynić się do zwiększonego odczuwania smutku, strachu i niepewności, ale też złości i gniewu, motywując do zachowań buntowniczych, a nawet agresywnych – mówi Anna Duda-Machejek, doktor nauk społecznych, coachka, pedagożka i trenerka rezyliencji.
View this post on Instagram
Polecamy:
Kobiety, które kochają więźniów. O co chodzi z Write a Prisoner?
Skąd bierze się smutek klimatyczny?
Przyczyny solastalgii są związane z degradacją środowiska. Wpływ zmian klimatycznych na naszą widoczną codzienność to jedno, a związek emocji i klimatu to drugie. Historycznie rzecz ujmując, człowiek poświęcił się zmienianiu globu, najpierw kierowany koniecznością i chęcią przetrwania, potem modernistycznym pędem i chciwością. Teraz, patrząc z góry na setki kilometrów brzydkich zabudowań, wykarczowane tereny, palące się puszcze i objęte wojną terytoria, przejmuje nas groza.
Jaki związek ma klimat a zdrowie psychiczne? Można mieć wiele różnych perspektyw na kwestię zmian klimatycznych, jednak nic nie zmienia faktu, że nieważne jak dobrze pozornie dostosowujemy się do świata zewnętrznego – nadal jesteśmy tylko ziemskimi żyjątkami, którym udało się zdobyć przewagę w procesie ewolucji.
A żyjątka dobrze się mają w swoim środowisku i rzadko kiedy lubią zmiany. Badania naukowe potwierdzają, że ludzki kontakt z naturą ma znaczący wpływ na nasze samopoczucie i poczucie szczęścia. Cornell University opublikowało nawet wyniki eksperymentu z 2020 roku, wg. którego analiza wpisów na Twitterze wykazała, że ludzie wyrażają więcej pozytywnych emocji podczas wizyt w parkach miejskich w porównaniu z innymi miejscami. Ciężko się więc dziwić powstaniu zjawiska, jakim jest solastalgia. Im mniej trawy, tym większy będzie narastał w nas niepokój. Poczucie, że coś jest po prostu nie tak.
Zobacz także:
Etapy miłości ‒ fazy rozwoju związku
Jak radzić sobie z solastalgią?
– Zjawisko solastalgii nie powinno być omawiane w kategoriach rzeczywistego wpływu klimatu na funkcjonowanie psychiczne i poczucie dobrostanu ludzi, ale w kontekście sposobu myślenia o otaczającym nas świecie i zmianach (w tym klimatycznych), które wywołują lęk, apatię i smutek. Zatem praca terapeutyczna może w tym przypadku polegać na zmianie przekonań i umiejętności hamowania myśli wywołujących trudne emocje wywołujące spadek nastroju – odpowiada Anna Duda-Machejek.
– Każda osoba doświadcza solastalgii w sposób indywidualny, zrozumienie tej różnorodności jest kluczowe. Warto nauczyć się technik relaksacyjnych, takich jak ćwiczenia oddechowe, które pomagają obniżyć stres i poprawiają równowagę psychiczną. Jeśli emocje stają się trudne do opanowania, rozważyć terapię poznawczo-behawioralną, która zmienia negatywne schematy myślenia, oraz logoterapię, której celem jest odnalezienie sensu w trudnych doświadczeniach. Jeśli problemy emocjonalne są silne lub długotrwałe, warto skonsultować się też z psychiatrą. Kontakt z naturą, np. spacer w lesie, uprawianie ogrodu, czy orniterapia (obserwacja ptaków), może pomóc w odbudowaniu więzi z otoczeniem. Zrównoważone nawyki, takie jak oszczędzanie energii i wspieranie ekologicznych inicjatyw, przynoszą poczucie wpływu i sensu w walce z solastalgią – odpowiada Gosia Królak, coachka.
Jak pokonać smutek klimatyczny? Jednym wyjściem jest praca nad tym, jak odczuwasz swoją rzeczywistość. Innym, zdecydowanie bardziej pożytecznym, jest aktywne zaangażowanie w projekty przeciwko zmianom klimatycznym lub inicjatywy, które mają na celu neutralizować konsekwencje degradacji środowiska. Czy istnieją jakieś sposoby na solastalgię, które można wdrożyć samemu, na co dzień? Tak, jest cała masa działań, które mogą dać ci poczucie sensu i aktywnej walki z degradacją środowiska. Jeśli do tej pory termin „ekologia” kojarzył ci się tylko ze szkolnym podręcznikiem, chyba pora to zmienić. Zacznij od małych kroków mających na celu ochronę środowiska i motywuj innych do podobnej aktywności:
– Segreguj śmieci i ogranicz używanie plastiku
– Korzystaj z transportu publicznego, lub roweru
– Wybieraj lokalne produkty podczas zakupów
– Oszczędzaj wodę i prąd
Możesz także zaangażować się w lokalne inicjatywy. Dołączyć do grupy sadzenia drzew, sprzątania okolicy, ochrony dzikich zwierząt lub wsparcia sąsiadów. Taką inicjatywą jest naprzykład Dzień Sąsiada (BIS Biuro Inicjatyw Społecznych), który ma na celu łączenie ludzi, a także niesienie wsparcia i pomocy (zarówno fizycznie jak i psychicznie).
Jeśli odczuwasz niewyjaśniony smutek związany ze zmianami środowiska i nie potrafisz sobie z nim poradzić, oto praktyczne porady, które pomogą ci poczuć się lepiej:
– Przebywaj w naturze: Kontakt z naturą redukuje poziom stresu, poprawia nastrój i pomaga naładować „emocjonalne baterie”.
– Praktykuj mindfullness: Uświadomienie sobie swoich emocji i ich akceptacja pozwala uniknąć poczucia przytłoczenia.
– Zmień narrację w swojej głowie: Zamiast skupiać się na tym, co tracimy, poszukuj pozytywnych przykładów działań na rzecz środowiska, takich jak odbudowa lasów czy reintrodukcja zagrożonych gatunków.
– Ogranicz konsumpcję wiadomości o katastrofach klimatycznych: Ograniczenie kontaktu z przytłaczającymi treściami pomaga zmniejszyć poczucie lęku i bezradności.
– Podziel się swoimi uczuciami: Rozmawiaj z bliskimi o tym, co czujesz w związku ze zmianami klimatycznymi.
Nie przegap:
Toksyczna pozytywność – charakterystyka, kiedy występuje?