Prawa do zdjęć – publikować czy nie?

Wielu z nas nie zdaje sobie sprawy z konsekwencji umieszczania zdjęć, które są chronione prawami autorskimi. Wrzucamy co popadnie na Facebooka, bloga czy prywatną stronę, nie sprawdzając tak naprawdę, czy jest to dozwolone. Za korzystanie z cudzych zdjęć bez zezwolenia grożą jednak spore kary pieniężne. Z drugiej strony, czy wszystkie zdjęcia możemy bez ograniczeń publikować w Internecie? Jeśli wiecie, co to Creative Commons i na czym polegają prawa autorskie, możecie spokojnie zamknąć nasz artykuł, jeśli jednak nie – zachęcam do czytania, ponieważ jak to się często mówi – Mądry Polak po szkodzie.

Prawa do zdjęć

Każdemu twórcy, w tym fotografowi, przysługują prawa autorskie, do których należą autorskie prawa osobiste oraz autorskie prawa majątkowe. Zostały one ustalone po to, aby chronić twórcę przed kradzieżą i wykorzystywaniem jego dzieł.

Autorskie prawa osobiste chronią intelektualny dorobek autora, jego związek z dziełem, czyli danym zdjęciem. Prawa te są niezbywalne i przysługują nie tylko do śmierci ale na zawsze. Autor ma prawo oznaczyć swoje zdjęcie imieniem i nazwiskiem, pseudonimem lub pozostać w pełni anonimowy. Nikt nie ma prawa wykorzystywać ani zmieniać utworów, w tym przypadku zdjęć, bez zgody autora.

Drugie prawa, czyli autorskie prawa majątkowe, dotyczą aspektu ekonomicznego. Autor posiada wyłączne prawo do korzystania w dowolny sposób ze swojego dzieła czy utworu, również w celach zarobkowych. To prawo różni się jednak tym, że jest zbywalne. Każdy fotograf, który dostaje zlecenie na wykonywanie zdjęć, podpisuje stosowną umowę o zbyciu praw majątkowych i otrzymuje stosowną opłatę za swoje fotografie. Nie oznacza to jednak wcale, ze zbywa się praw osobistych – tak nie dzieje się nigdy.

Wrzucamy zdjęcie na „Fejsa”

Publikowanie setek zdjęć weszło nam w nawyk odkąd portale społecznościowe zyskały na popularności. Nie zawsze jednak zdajemy sobie sprawę z tego, że niektóre zdjęcia nie powinny być przez nas umieszczane na wallu, w albumach etc. Jeśli zdjęcie nie przedstawia nas, ale obcą nam osobę, powinniśmy uzyskać od niej słowne lub pisemne zezwolenie na wykorzystywanie jej wizerunku. Inaczej łamiemy jej prawa, a ona może z czystym sumieniem wezwać nas przed sąd.

Wyjątkiem od tej reguły są fotografie grupowe, w których ludzie mają raczej charakter całościowy niż indywidualny. Dobrym przykładem są tutaj zdjęcia z plaży, z ulicy czy z zatłoczonego centrum handlowego – wtedy trudno byłoby prosić każdą osobę o udzielenie prawa do korzystania z jej wizerunku. Nie musimy również obawiać się publikacji zdjęć znanych osób, możemy bez problemu rozpowszechniać ich wizerunek, ale oczywiście w celach niekomercyjnych.

Prawa do zdjęć – publikować czy nie? / fot. materiał prasowy

Wszystkie prawa zastrzeżone

Jeśli nie jesteśmy autorami zdjęć, które chcemy wykorzystać, warto sprawdzić jaką posiadają licencję. Licencja to nic innego jak zbiór praw – nakazów i zakazów, dzięki którym unikniemy surowej sankcji za niezgodne z prawem wykorzystywanie zdjęć. Istnieją dwie główne licencje na dzieła – jest to licencja All rights reserved czyli wszystkie prawa zastrzeżone i Creative Commons. Jak mówi nazwa pierwszej, nie mamy żadnych praw do korzystania z fotografii, natomiast w drugiej autor daje nam takie prawo, jednak tylko pod pewnymi warunkami.

Licencje Creative Commons:
– BY – Uznanie autorstwa – możemy kopiować, przedstawiać, rozprowadzać utwory i ich opracowania pod warunkiem, że podpisujemy je imieniem i nazwiskiem autora.
– NC – Użycie niekomercyjne – możemy kopiować, przedstawiać, rozprowadzać utwory i ich opracowania pod warunkiem, że wykorzystujemy je do celów niezarobkowych.
– SA – Na tych samych warunkach – możemy rozprowadzać utwór tylko na tej samej licencji, na której udostępniono oryginalny utwór.
– ND – Bez utworów zależnych – możemy kopiować, przedstawiać, rozprowadzać utwory jednak wyłącznie w jego oryginalnej postaci.

Licencje Creative Commons tworzy się na zasadzie łączenia kilku składowych, gdzie jednym ze składników zawsze jest BY. Po sprawdzeniu wszystkich kombinacji, okazuje się że jest 6 różnych licencji, a są to: CC-BY, CC-BY-ND, CC-BY-NC, CC-BY-SA , CC-BY-SA-NC  i CC-BY-NC-ND.

Każda fotografia powinna być oznaczona przez autora wybraną licencją, aby dana osoba mogła korzystać z niej bez zastanawiania się nad tym, czy łamie prawo. Oczywiście najlepiej jest zapytać autora danej fotografii o jej wykorzystanie na swojej stronie czy blogu.

Podsumowując

Publikowane i wykorzystywane w Internecie zdjęcia są objęte szeregiem praw chroniących swojego twórcę. Nikt nie może bezprawnie wykorzystywać zdjęć ani innych utworów bez pozwolenia ich autora. Do ochrony praw autora służą licencje, o które zawsze warto pytać przed wykorzystaniem czyjejś fotografii, tekstu etc. Warto pamiętać również o tym, że nawet jeśli jesteśmy twórcami zdjęcia, na którym widnieje wizerunek obcej osoby, powinniśmy uzyskać od niej pozwolenie na wykorzystanie jej wizerunku, zanim skończy się to poważniejszymi konsekwencjami.

Artykuł powstał przy współpracy z serwisem Foto4U, dzięki któremu wywołasz swoje zdjęcia cyfrowe w przystępnej cenie na najlepszych papierach fotograficznych.