Sunday, February 16, 2025
Home / Rozwój  / Psychologia  / Osobowość narcystyczna – co to jest, skąd się bierze i jak ją leczyć?

Osobowość narcystyczna – co to jest, skąd się bierze i jak ją leczyć?

Zaburzenie narcystyczne. Od fascynacji do przekraczania granic. Dowiedz się, co to narcyzm

narcystyczna kobieta robiąca selfie

Podejrzewasz u siebie osobowość narcystyczną? Cechy można policzyć na palcach jednej ręki / fot. Canva /nicoletaionescu

Osobowość narcystyczna jest jednym z najtrudniejszych zaburzeń, jakie mogą dopaść człowieka. Wbrew pozorom, nie jest to tylko idealizacja własnego ja. Narcystyczna osobowość to zaburzenie, które sięga do korzeni naszej psychiki, a tym samym przejawia się bardzo niskim poczuciem własnej wartości. Zaburzenie narcystyczne, to pewnego rodzaju wypracowany mechanizm obronny, mający za zadanie ukryć głęboko zakorzenione cierpienie i żal narcyza

 

Osobowość narcystyczna – skąd się bierze i jak powstaje?  

Skąd się bierze osobowość narcystyczna? Narcystyczne zaburzenie osobowości może być wyłącznie nabyte i choć pojawia się przekonanie, że „narcyzem można się urodzić”, to jest ono błędne. Narcyzm powstaje poprzez zespół czynników, a także na skutek silnej traumy. Justyna Czekaj, autorka projektu „Wilczycą być” , która bazując na własnych doświadczeniach, pomaga dziś innym, głównie kobietom, uporać się z toksycznymi relacjami. wyjaśnia dokładniej, jak powstaje osobowość narcystyczna:

Nie ma jednego czynnika, który determinuje powstanie zaburzenia. Mówi się o połączeniu kilku czynników.

Tym samym, jest kilka faktorów, które pojawiają się u osoby, której przejawia się osobowość narcystyczna. Przyczyny to zazwyczaj:

Geny, doświadczenia z wczesnego dzieciństwa – trauma, przemoc, nadmierna krytyczność i ocena ze strony rodziców oraz brak granic i stawianie dziecka na piedestale.

Nasuwa się zatem pytanie: czy narcyz jest świadomy swojego zaburzenia? Justyna Czekaj podkreśla, skąd bierze się osobowość narcystyczna:

Osoba narcystyczna nie bierze za nic odpowiedzialności i nie przyzna się do błędu. Owszem czasami to robi ale jest to kolejna manipulacja, a nie szczery żal i chęć zmiany. Narcyzi wierzą w to, że są lepsi od innych ludzi. Jest im trudno zobaczyć to, że traktują innych ludzi źle. Nie chcą się zmienić, ponieważ życie jakie prowadzą jest dla nich wygodne. Ich potrzeby i życzenia są spełniane, a ich świat kręci się wokół nich. Nie ma więc powodów dla których zmiana byłaby potrzebna. Każda z tych osób dokonuje wyboru. Mimo, że ma wpływ na swoje zachowanie, w większości przypadków nie decyduje się na zmianę, ani też na skorzystanie z pomocy. 

Cechy osobowości narcystycznej

Niestety, nie wszystko jest czarno-białe. W zasadzie każdy z nas posiada cechy, które pojawiają się w przypadku popularnych zaburzeń. Nieistotne czy mówimy o osobowości z pogranicza (borderline), czy też o narcyzmie. Książkowe i zarazem najczęściej występujące cechy, to:

  • poczucie wyjątkowości i niepowtarzalności,
  • potrzeba nieustannej uwagi i podziwu,
  • brak empatii,
  • wyniosłość, arogancja,
  • brak rzeczywistego zainteresowania uczuciami drugiej osoby,
  • zachowania wielkościowe,
  • brak spójnej tożsamości.

Jednak warto też zaznaczyć, że wymienione cechy mogą mieć różne nasilenie. Inaczej może to wyglądać w przypadku płci. Osobowość narcystyczna u kobiet odznacza się nadmierną kontrolą, potrzebą sprawowania władzy. Uzależniają od siebie emocjonalnie wszystkich partnerów. Często stają się przytłaczające, gdy tylko pomyślą, że mogą utracić swoją dominującą pozycję. Natomiast, osobowość narcystyczna u mężczyzn przejawia się ogromną łatwością w nawiązywaniu kontaktów. Jest to zazwyczaj osoba bardzo lubiana w towarzystwie, szybko się dostosowuje i z lekkością wchodzi w relacje miłosne, które jednak nie trwają długo. Co ciekawe, niektóre objawy zaburzenie narcystycznego można zauważyć już w młodości. Osobowość narcystyczna u dzieci zwykle jest łatwo rozpoznawalna. Lubią być w centrum uwagi, nieustannie oczekują pochwał, nienawidzą krytyki oraz nudzi ich wszystko, co ich nie dotyczy.

 

Może też cię zainteresuje:
Związek z narcyzem

 

Rodzaje osobowości narcystycznej

Istnieje kilka rodzajów osobowości narcystycznej. Nie jest to popularna wiedza, dlatego trzeba podkreślić, że narcyzm również posiada swoje odmiany. Na początku badań nad zaburzeniami narcystycznymi, należały do nich:

osobowość narcystyczna borderline

osobowość narcystyczna patologiczna

osobowość falliczno-narcystyczna

osobowość psychopatyczno-narcystyczna

osobowość perwersyjno-narcystyczna

Jednak wraz z rozwojem psychologii i badań i klasyfikowania indywidualnych przypadków, przyjęto nowe odmiany. Justyna Czekaj wymienia:

  • klasyczny narcyzm – jest pełen czaru i charyzmy. Oczekuje podziwu. Narcyz w tym przypadku żyje na pokaz. Drugi człowiek służy mu tylko do osiągnięcia własnych celów. Osoba z tym zaburzeniem patrzy na innych z pogardą i nie przyjmuje odmowy;
  • ukryty narcyzm, gdzie chory chowa się za maską osoby przepełnionej empatią i wrażliwością. Obawia się krytyki więc nie mówi o swoich osiągnięciach. Wydawałoby się, że troszczy się o innych, ale w rzeczywistości głęboko wierzy w to, że jest lepszy od innych. Możemy utrzymywać tę relację latami, nawet nie orientując się z kim mamy do czynienia;
  • sadystyczny narcyzm, będący najbardziej toksycznym i destrukcyjnym typem. Są to osoby okrutne, bezwzględne i niezwykle biegłe w manipulacji. Doprowadzają ludzi do stanu, w którym inni zwyczajnie boją się ich impulsywności czy też okrucieństwa. Narcyz sadystyczny upokarza ludzi i choć na zewnątrz jego cechy są podobne, to tych u narcyza klasycznego, to wewnętrznie nie ma żadnych skrupułów;
  • łagodny narcyzm to osoba posiadająca cechy narcystyczne, jednak nie są tak nasilone jak w przypadku sadystycznego narcyza. Musimy jednak pamiętać, że nadal jest to człowiek arogancki, poszukujący uznania. Nie potrafi się otworzyć. Często możemy spotkać go na imprezie, gdzie musi być w centrum zainteresowania. Początkowo taka relacja może wydawać się fascynująca, ze względu na zabawę i swego rodzaju przyjemność, ale finalnie okazuje się, że tego typu narcyzowi brakuje dojrzałości. Jest on tak samo niebezpieczny dla naszego zdrowia psychicznego, jak inne typy narcystyczne, jednak w tym przypadku nie stworzymy głębokiej relacji;
  • narcyzm, a borderline, to w gruncie rzeczy różne zaburzenia, jednak oba powstają z wiązki B. Borderline u podłoża ma narcyzm. To, co charakteryzuje te zaburzenia to dramatyczność i niekonsekwencja zachowań.
    Co ciekawe, w wiązce B mieszczą się:
    – antyspołeczne zaburzenie osobowości,
    – osobowość histrioniczna,
    – osobowość narcystyczna,
    – osobowość typu borderline.

Osobowość narcystyczna w związku – jak zachowuje się narcyz w związku?

Osobowość narcystyczna w związkach, to jedno z ciekawszych zagadnień psychologii. Osoby narcystyczne są w stanie się zakochać. Jednak nie warto nastawiać się na szczęśliwe zakończenie. Wszystkie relacje miłosne narcyza opierają się na odnalezieniu „źródła zasilania” jego potrzeb. Osobowość narcystyczna, a związki to trudna mieszanka. Justyna Czekaj tłumaczy, że dzieje się tak ponieważ brak empatii oraz umiejętności skupienia się na kimkolwiek innym poza sobą, uniemożliwia stworzenie zdrowej i głębokiej relacji, w której jest miłość.

Osobowość narcystyczna związek. Jak narcyz wybiera swoje ofiary?

Osoba narcystyczna wkłada dużo pracy w proces doboru swojego celu i nie ma w nim niczego przypadkowego. Wybierając cel, narcyz obserwuje, zadaje pytania i wyciąga wnioski. W kolejnym etapie przesuwa granice, kłamie, zastrasza, gra ofiarę i umniejsza, po to, aby kontrolować poprzez dominację. Osoba, która staje się celem ma być idealnym źródłem narcystycznego zasilania. Mówiąc o źródle zasilania mam na myśl osobę, która będzie dawała osobie narcystycznej uwagę i podziw. Dlatego osoba narcystyczna poszukuje osób, które są troskliwe, ciepłe i opiekuńcze, a także mają łatwość bezinteresownego dawania i dbania o potrzeby innych

– tłumaczy „Wilczyca”.

Dowodem na to, jest historia 27 letniej Kasi, która przeżyła traumatyczny związek z narcyzem.

–Miałam 24 lata i to był mój pierwszy, poważny związek. Chłopak był starszy o trzy lata. Na początku myślałam, że trafiłam na prawdziwy skarb. Przystojny, wykształcony, niezmiernie inteligentny. Poznaliśmy się przez znajomych z pracy, widzieliśmy się w grupie raz czy dwa, ale nie ma co ukrywać, bo już wtedy wiedziałam, że coś mnie do niego ciągnie. Nagle zaczęliśmy ze sobą pisać, a raptem dzień później zjawił się pod moim biurem i już wtedy była między nami chemia. Podczas tego samego spotkania zaświeciła mi się czerwona lampka. Pomyślałam „chłopaku, widzieliśmy się trzy razy, a ty już zachowujesz się jakbyśmy byli razem”. Jednak szybko pozbyłam się tych myśli, bo właśnie takiego faceta potrzebowałam. Nawet się nie zorientowałam, że leci nam szósty miesiąc. Widywaliśmy się codziennie. Kochaliśmy te same filmy, wiersze, artystów. Jednak ostrzeżeń przybywało… Love bombing, poznawanie mnie z całą rodziną, manipulacja, wyciąganie informacji, aby później wykorzystać je przeciwko mnie. Wyniosłość, arogancja, brak jakiejkolwiek skruchy. Ja naprawdę już wiedziałam, że mam do czynienia z narcyzem, ale kochałam go tak mocno, że nie chciałam w to wierzyć. Sprawa rozwiązała się jednak sama. Po ustaleniu właściwie już całej, wspólnej przyszłości, planów na wakacje, zerwał ze mną z dnia na dzień bez żadnej przyczyny. Wtedy coś we mnie umarło. Od roku mierze się z tym na terapii. Nie mam do nikogo zaufania, nie potrafię wchodzić w relację i nadal walczę z ciężką traumą. W każdym widzę narcyza i boję się, że to nigdy nie minie.

 

Dowiedz się:
Chorzy czy źli? Jak działa psychopata i jak się przed nim uchronić

 

I choć ta historia, jest bardziej niż wymowna, to warto przyjrzeć się teraz schematom, które zachodzą w związkach z osobowością narcystyczną. Justyna Czekaj komentuje:

Po takim związku nasze życie to pobojowisko. Mamy poczucie, że to koniec i nie widzimy nadziei na powrót do normalności ani drogi wyjścia z tego chaosu i bólu jakiego doświadczamy. W swojej praktyce pracowałam z tysiącami kobiet i ten proces wygląda bardzo podobnie, pomimo różnic w tym jak przebiegał związek i kim jest osoba, która doświadczyła tej przemocy. Odbudowywanie siebie po takim związku jest procesem bardzo złożonym. Dużo zależy od tego, jak długo trwał kontakt i jakiej przemocy w nim doświadczyliśmy. Bardzo ważne jest holistyczne podejście na poziomie ciała, umysłu, duszy i emocji. Początkowo zmagamy się z uzależnieniem od cyklu słodko-gorzkiego, które jest uzależnieniem na poziomie biologicznym. Nie wierzymy sobie, ani swoim doświadczeniom, a w naszym wnętrzu panuje chaos i konflikt. Naszym celem jest zbudowanie zaufania do siebie.

Kiedy narcyz zaczyna się nudzić w związku?

Gdy osobowość narcystyczna zaczyna zauważać, że już osiągnęła cel. To właściwie z tego związku już nic nie zostanie. Przestajemy być źródłem zasilania i nie jesteśmy już dłużej potrzebni. Wtedy narcyz zaczyna się nudzić, bo przestajemy zaspokajać jego potrzeby lub mam dość biegania wokół niego, jak chomik w kołowrotku.

Osobowość narcystyczna – zdrada jako element zaspokajania potrzeb

Będąc w związku z osobowością zaburzoną, musimy liczyć się z tym, że wszystko opiera się na zaspokajaniu jego potrzeb, idealizacji i nieustannym podbijaniu jego ego. Narcyz może zdradzać, ale nie musi. Wszystko zależy od tego, czego właściwie w danym momencie potrzebuje. Justyna Czekaj podpowiada, że „osoba narcystyczna nie postrzega zdrady tak jak osoby bez zaburzenia.” Narcyz uznaje, że zdradzając partnera/partnerkę po prostu zaspokoił swoje potrzeby emocjonalne i fizyczne.

Osobowość narcystyczna – jak postępować i jak radzić sobie z narcyzem?

Niestety, narcyzm to jedno z najrzadziej leczonych zaburzeń. Zazwyczaj osobowość narcystyczna tak mocno wierzy w to, że wszystko jest z nią w porządku, że nie potrzebuje leczenia. Dodatkowo, przecież spełnia ona swoje potrzeby i skupia się na idei selfizmu, więc jest bardzo zadowolona ze swojego życia. To zaś sprawia, że osoby w jej bliskim otoczeniu bardzo cierpią. Natomiast wyjątek potwierdza regułę. Podejrzewasz u siebie osobowość narcystyczną? Jak postępować, by pomóc sobie? Nie wiedzielibyśmy tyle o narcyzmie, gdyby nie osoby które się diagnozują, bowiem zdarzają się przypadki, które chcą się leczyć. Jeśli posiadasz osobowość narcystyczną i zastanawiasz się, jak sobie radzić, to przede wszystkim zacznij od postawienia diagnozy u psychiatry, a następnie udaj się do terapeuty, który pomoże ci zrozumieć, kim naprawdę jesteś.

Osobowość narcystyczna – leczenie i terapia

 

 
 
 
 
 
Wyświetl ten post na Instagramie
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 

Post udostępniony przez Justyna Czekaj (@wilczyca.byc)

 

Jeśli posiadasz osobowość narcystyczną, terapia będzie twoim podstawowym narzędziem do poprawnego funkcjonowania w społeczeństwie. To nie wybór, osobowość narcystyczna. Jak leczyć narcyzm? Gdy dopadnie nas to zaburzenie, a zdołamy sobie je uświadomić, to powinniśmy rozpocząć psychoterapię. W przypadku narcyzmu, farmakoterapia może pomóc w walce z często współistniejącymi chorobami, takimi jak depresja. Musimy pamiętać, że osobowość narcystyczna również cierpi, ale nawet może nie być tego świadoma. Neutralizacja osobowości narcystycznej, powinna opierać się na długoletniej terapii psychoanalitycznej, która pozwala dotrzeć do korzeni narcystycznego labiryntu. Dzięki temu możemy zrozumieć, jak wykształciliśmy taką osobowość. Jednak trzeba wiedzieć, że to nie jest łatwa droga. Będziemy musieli wrócić, do skrajnie trudnych, traumatycznych i przykrych wspomnień. Chusteczki u psychoterapeuty nie leżą tam bez powodu.

Znani ludzie z osobowością narcystyczną

Znani ludzie z osobowością narcystyczną, to sprawa owiana tajemnicą. Przecież nikt z nas nie ma dostępu do ich badań psychiatrycznych. Media na całym świecie spekulują na temat celebrytów, którzy przejawiają symptomy takiego zaburzenia. W nagłówkach prasowych brzmiących „Osobowość narcystyczna znani ludzie”, często można dostrzec te same nazwiska.

  • Donald Trump – były prezydent Stanów Zjednoczonych, który wielokrotnie był opisywany jako osobowość zaburzona narcystycznie. Między innymi przez jego brak empatii, potrzebę uwielbienia i nadmierną pewność siebie.
  • Kim Kardashian – również jest podejrzana o posiadanie dominujących cech narcystycznych. Głównie przez jej obsesję na punkcie wyglądu, popularności i potrzebę bycia w centrum uwagi.
  • Kanye West – narcyzem? Być może! Raper i producent muzyczny często jest wymieniany jako osoba cierpiąca na zaburzenie narcystyczne. Jego nadmierne samouwielbienie, wygłaszane kontrowersyjne i egocentryczne wypowiedzi, skłaniają niektórych do takiej interpretacji.

Warto jednak jeszcze raz podkreślić, że diagnoza zaburzeń psychiatrycznych powinna być dokonywana przez wykwalifikowanego specjalistę, a powyższe przykłady są jedynie publicznym postrzeganiem tych osób.

 

Przeczytaj koniecznie:
Na to zaburzenie cierpieli Andy Warhol, Sylvia Plath, Kim Kardashian. Na czym polega dysmorfofobia?

Osobowość narcystyczna – jak przedstawiana jest w literaturze i filmie?

Osobowość narcystyczna w filmach również jest często spotykanym motywem. Filmowe postacie są w nich kreowane jako antagonistyczne lub negatywne osoby. Świetnym przykładem, przedstawiającym osobowość narcystyczną w filmie może być postać Patricka Batemana z „American Psycho”, który jest zarówno narcystyczny, jak i psychopatyczny.
Oczywiście jest to tylko jeden z wielu przykładów. O tym, czym jest osobowość narcystyczna, literatura także może nam dostarczyć wielu informacji. Jeśli pamiętasz jeszcze „Portret Doriana Grey’a” to masz świetne źródło informacji, o tym jak przedstawiana jest w literaturze osobowość narcystyczna. Książka Oscara Wilde’a jest genialnym zarysowaniem cech narcystycznych, gdyż główna postać obsesyjnie skupia się na własnym pięknie i młodość. Jest to na tyle mocne wartościowanie, że aż warte paktu z diabłem. Kolejną, ciekawa interpretacją jest Izabela Łęcka jako osobowość narcystyczna. Pewnie wszyscy pamiętamy licealną lekturę, którą jest „Lalka”. Wiele jej cech wskazuje na możliwość zaistnienia zaburzenia narcystycznego. Dzieje się tak ze względu na jej brak jakiejkolwiek empatii, potrzebę uwielbienia, egocentryzm i wykorzystywanie innych ludzi, aby zapewnić sobie zaspokojenie potrzeb.

 

Kamila Struzik

O ekspertce

Justyna Czekaj

Justyna Czekaj / fot. Damian Hornet

Justyna Czekaj – autorka projektu „Wilczycą być”. Pomaga, głównie kobietom, uporać się z toksycznymi relacjami. Stworzyła Wilcze Stado – strefę rozwoju, która wspiera w pracy nad sobą, w momentach zwątpienia i daje sprawdzone narzędzia do zmiany życia na lepsze. 

 

 

 

TAGI
top
Oceń artykuł
1KOMENTARZ
  • Arletta Bolesta 17 listopada, 2023

    Zaburzenia bardzo często rozpatrywane są w czasie kościelnego procesu o nieważność małżeństwa; dr Arletta Bolesta adwokat kościelny zatwierdzony

SKOMENTUJ, NIE HEJTUJ