Jak można pomóc osobie z depresją?

Depresja jest najczęściej występującym schorzeniem natury psychicznej oraz jedną z wiodących przyczyn niezdolności do pracy. Według WHO to jeden z najpoważniejszych problemów zdrowotnych współczesnego świata, a liczba chorych wciąż rośnie. Jakie objawy mogą świadczyć o zaburzeniach depresyjnych? Jak wspierać bliskich, u których je zdiagnozowano?

 

Jakie są objawy depresji?

Depresja często kojarzy nam się ze zwyczajnym smutkiem i obniżonym nastrojem, który miewa każdy z nas. Prawda jest jednak bardziej skomplikowana. Zaburzenia depresyjne nie są jedynie przejściową chandrą. Osoba chora przeżywa negatywne emocje i przejawia znacznie obniżony nastrój, który powoduje cierpienie i zaburza codzienne funkcjonowanie. Towarzyszą jej żal, rozpacz, otępienie, poczucie pustki. Mierzy się także z dojmującym poczuciem beznadziei, przytłaczającymi negatywnymi myślami na temat siebie i swojego życia, obniżonym poczuciem własnej wartości.

 

Przebiegowi choroby towarzyszą także zaburzenia łaknienia (obniżony lub zawyżony apetyt) i snu (bezsenność lub nadmierna senność i chroniczne zmęczenie). Rzeczy, które wcześniej sprawiały radość, przestają być interesujące, życie staje się pozbawione satysfakcji, a nawet sensu. Obniżona sprawność psychoruchowa, problemy z koncentracją i motywacją utrudniają sprostanie obowiązkom w pracy, czy też w domu. Chory często izoluje się od bliskich, czuje się niezrozumiany, niechciany. Wymienione objawy utrzymują się przez kilka tygodni, miesięcy, a nawet lat. Część osób przejawia także myśli lub zamiary samobójcze, które są niezwykle poważnym problemem. Aby wyzdrowieć, potrzebna jest profesjonalna pomoc. Wskazany jest kontakt z psychologiem i/lub psychiatrą. Psychoterapia i farmakoterapia skutecznie pomagają w walce z depresją, jednak bardzo istotne jest również wsparcie ze strony osób najbliższych. Jak więc pomóc bliskiej osobie, która zmaga się z zaburzeniami depresyjnymi?

Czego nie mówić osobie z depresją?

Osoby zdrowe często nie potrafią okazać empatii i zrozumienia osobom cierpiącym na depresję, ponieważ ciężko jest im zrozumieć stan, w którym osoba chora się znajduje. Może to prowadzić do poczucia osamotnienia i odrzucenia u osoby z depresją. Okazanie wsparcia nie jest łatwe ‒ każdy z nas, również osoby zdrowe, przeżywają przecież swoje rozterki i problemy. Czasem brakuje nam siły, empatii lub zwyczajnie czujemy się bezsilni i nie potrafimy pomóc naszym bliskim. Bardzo istotne jest zrozumienie, że nie jesteśmy w stanie wyleczyć drugiej osoby ‒ od tego są specjaliści. To, co możemy zrobić i co ma ogromne znaczenie, to okazanie wsparcia, wysłuchanie. Jeśli nie wiemy jak się do tego zabrać, edukujmy się.

Zdarza się, że osoby bliskie udzielają porad i mówią rzeczy, które jedynie wzmagają u chorych poczucie odrzucenia i beznadziei. Jakich sformułowań unikać w rozmowie z osobą cierpiącą na depresję?

 

‒ Nie masz żadnej depresji, przecież często się śmiejesz i dobrze wyglądasz.

Niektóre osoby chore skutecznie maskują swoje objawy i nie dają po sobie poznać, jak trudno jest im zmagać się z zaburzeniami depresyjnymi. To, że ktoś się uśmiecha, bywa wesoły w naszym towarzystwie, czy radzi sobie z codziennymi zadaniami nie oznacza, że nie cierpi! Wewnętrzne cierpienie nie zawsze jest widoczne dla osób postronnych. Chociaż pochwalenie czyjegoś wyglądu może nam się wydawać miłym komplementem, może być odebrane jako bagatelizowanie emocji drugiej osoby i zaprzeczanie jej chorobie. Osoby z depresją często zaprzeczają swoim problemom, czują się winne, uważają, że „wymyślają sobie chorobę”, a ich trudności są oznaką słabości. Pierwszym krokiem do poprawy jest jednak uznanie swojego stanu i swoich emocji, a także zmierzenie się z nimi. Nie zaprzeczajmy więc przeżyciom drugiej osoby, bo może zostać to odebrane jako brak zrozumienia i szacunku.

 

‒ Idź pobiegać, weź się do pracy, a od razu poczujesz się lepiej!

Ruch może polepszać samopoczucie, ale nie jest lekiem na depresję! Dodatkowo osoba z zaburzeniami depresyjnymi może zmagać się z brakiem motywacji i chronicznym zmęczeniem, które utrudniają podjęcie aktywności. W niektórych przypadkach wstanie z łóżka wydaje się niemożliwe. Utrata sił witalnych, anhedonia, to są poważne objawy, których nie można bagatelizować. Bieganie czy podjęcie jakiejkolwiek innej aktywności nie jest takie łatwe, jak wydaje się osobom zdrowym. Przytoczone powyżej słowa zawstydzają i sprawiają, że chory odbiera siebie jako osobę bezwartościową. Zaczyna myśleć, że to co czuje, to jedynie objaw lenistwa, czy słabości. Czasami, aby rozpocząć aktywne życie, trzeba najpierw opanować objawy i poddać się leczeniu. Dopiero wtedy można myśleć o zwiększeniu aktywności. Ruch polepsza samopoczucie i może wspomagać proces leczenia, ale nie jest lekiem samym w sobie.

 

‒ Nie użalaj się nad sobą, inni mają gorzej.

To kolejne słowa, które nie pomogą, a raczej zawstydzą i wpędzą w poczucie winy. Zawsze są osoby, które mają gorzej od nas, jak i osoby, które mają lepiej! Nie oznacza to, że nasze uczucia nie są prawdziwe i nie zasługują na uwagę. Zaklinanie rzeczywistości i zaprzeczanie problemowi nie sprawi, że on zniknie. Depresja jest zaburzeniem, które należy leczyć, a nie bagatelizować! Nikt nie jest chory z własnej woli i nie może magicznie wyzdrowieć, tylko dlatego, że „inni mają gorzej”.

 

‒Weź się w garść.

Gdyby osoba chora mogła „wziąć się w garść”, zapewne by to zrobiła. Co właściwie oznacza „wziąć się w garść”? Takie słowa nie dają tak naprawdę żadnego rozwiązania, a powodują, że chory przestaje nam ufać i zamiast zwracać się po pomoc, najpewniej przestanie dzielić się z nami swoimi problemami. Jest to bardzo zły znak, ponieważ wsparcie społeczne odgrywa istotną rolę w procesie zdrowienia.

 

‒ Też miałem tydzień temu straszną depresję, ale już mi przeszło. Tobie też przejdzie.

Niestety w potocznym języku nazywamy czasem depresją zwyczajny spadek nastroju lub smutek. Pamiętajmy jednak, że bycie smutnym to nie jest depresja! Mówiąc osobie przeżywającej kryzys psychiczny, że w ciągu tygodnia „wyleczyliśmy się” z depresji może sprawić, że osoba taka poczuje, że skoro ona nie może sobie poradzić, to jest z nią coś nie tak. To jedynie nasili poczucie bezsilności i frustracji.

Jak wspierać osobę z depresją?

Wiemy już, czego nie mówić osobie z depresją, ale pozostaje pytanie: co w takim razie robić? Jak okazać wsparcie?

Najważniejsza jest empatia. Postarajmy się na chwilę odrzucić potrzebę doradzania, ratowania, dzielenia się swoimi doświadczeniami czy wiedzą życiową (która niekoniecznie pokrywa się z wiedzą naukową). Prawda jest taka, że nie wiemy dokładnie, co druga osoba czuje i myśli. Nie wiemy, co tak naprawdę jest w stanie jej pomóc. Jedyne, co możemy zrobić, to towarzyszyć jej w bólu i wspierać, być obok, słuchać.

 

Jeśli nie masz pojęcia, jak rozmawiać z osobą chorującą na depresję, nie musisz koniecznie mówić! Czasami wystarczy wysłuchanie! Skup się na słowach bliskiej osoby, ofiaruj jej swój czas i swoją uwagę. Nie zaprzeczaj jej słowom, nie staraj się od razu znajdować cudownego rozwiązania. Po prostu bądź, wysłuchaj, postaraj się wczuć w sytuację drugiego człowieka. Jeśli kompletnie nie wiesz jak pomóc, zawsze możesz spytać! „Czego teraz potrzebujesz?”. „Jak mogę pomóc?”, „Czy mogę coś dla Ciebie zrobić?”. To są świetne pytania, które pokazują troskę i zainteresowanie. Dzięki nim osoba chora poczuje się szanowana i kochana.

Doceniaj wszystkie starania. Nie oczekuj, że osoba cierpiąca na depresję wyleczy się w ekspresowym tempie. Zamiast wymagać niemożliwego, postaraj się zauważać wszystkie, nawet najdrobniejsze osiągnięcia drugiej osoby. Staraj się być życzliwy i pokazywać za pomocą drobnych słów i gestów, że zależy Ci na  bliskiej osobie, że jest dla Ciebie ważna, że wnosi dużo dobrego do Twojego życia.

Postaraj się spędzać czas z bliską osobą. Nawet jeśli ta się izoluje i wydaje się „trudna w obyciu”, zasygnalizuj, że Ci zależy. Zaproponuj zrobienie czegoś wspólnie ‒ może to być najbardziej prozaiczna rzecz, jak np. obejrzenie filmu, czy wyjście na krótki spacer. Jeśli ciężko przekonać chorego do aktywności, możesz po prostu być obok ‒ przynieść herbatę, posiedzieć w milczeniu. Pokaż, że Ci zależy i że lubisz być obok, nawet jeśli nie jest w idealnym humorze.

Jeśli chory nie korzysta z profesjonalnej pomocy warto zaproponować jej wizytę u psychiatry bądź u psychologa / psychoterapeuty. Możemy wyrazić swoje zaniepokojenie oraz troskę i zasugerować profesjonalne wsparcie. Reakcje mogą być różne i musimy być na to przygotowani. Żeby zachęcić chorego do sięgnięcia po pomoc, możemy wspólnie poszukać specjalisty, zaproponować, że razem wybierzemy się do poradni itd. Czasami chory boi się sam podjąć takie kroki, a towarzystwo drugiej osoby może sprawić, że będzie mu nieco raźniej.

Jeśli stan jest naprawdę poważny, sami skontaktujmy się ze specjalistą. Pamiętajmy również, że jeśli osoba chora zgłasza zamiary samobójcze, konieczna może okazać się interwencja i telefon pod numer alarmowy. O ile chory nie zgłasza takich myśli, ani zamiarów, możemy przekazać mu numery telefonów, gdzie otrzyma wsparcie:

 

Centrum wsparcia dla osób w stanie kryzysu psychicznego – 800 70 2222

Telefon Zaufania dla Dzieci i Młodzieży – 116 111

 

Wspieranie drugiego człowieka bez wątpienia nie jest zadaniem łatwym. W kontakcie z osobą w depresji sami możemy czuć bezsilność i mieć wrażenie, że wszystkie nasze słowa i działania na nic się nie zdają i nie dają żadnych efektów. Dzieje się tak dlatego, że zwyczajnie nie mamy mocy, by drugiego człowieka wyleczyć. Natomiast nawet jeśli napotykamy na opór ze strony chorego, nie oznacza to wcale, że to co robimy nie ma sensu. Wsparcie, pomoc i troska są bardzo ważne i wpływają pozytywnie na bliskie nam osoby nawet jeśli nie widzimy tego gołym okiem. Być może nie zdziałamy cudów, ale zawsze możemy dać drugiemu człowiekowi choć odrobinę ukojenia. Pamiętajmy o tym i troszczmy się o swoich bliskich.

Artykuł przygotował psycholog i psychoterapeuta Dominik Haak

Źródło: materiał Partnera MK