Atopowe zapalenie skóry u dzieci – jak wygląda i jak leczyć?

Gdy dziecko cierpi na atopowe zapalenie skóry (AZS), choruje cała rodzina. Nieprzespane noce, uciążliwe swędzenie, wysypka na twarzy, która rozprzestrzenia się na szyję, ramiona i nogi, to najbardziej charakterystyczne objawy AZS u dzieci. Chociaż choroba może wystąpić w każdym wieku, to najcześciej spotyka niemowlęta i dzieci. Według szacunków organizacji zdrowotnych na świecie na AZS choruje już 20 procent dzieci. Co ciekawe, choroba występuje częściej u dziewczynek, ale chłopcy przechodzą ją znacznie ciężej. Członek koalicji na rzecz kampanii „Zrozumieć AZS”, prof. Irena Walecka wyjaśnia, jak możemy pomóc małemu człowiekowi uporać się z atopowym zapaleniem skóry

 

Atopowe zapalenie skóry u niemowląt i starszych dzieci

Atopowe zapalenie skóry (AZS), inaczej wyprysk atopowy, należy do grupy dermatoz zapalnych o przewlekłym i nawrotowym przebiegu. Towarzyszy mu suchość i uporczywy świąd oraz charakterystyczne zmiany skórne – wysypka i nienaturalnie czerwone policzki.

– W ostatnim czasie obserwujemy wzrost liczby zachorowań zwłaszcza wśród społeczeństw wysoko rozwiniętych i w rejonach miejskich. Choroba może dotyczyć zarówno niemowląt, dzieci, młodzieży jak i osób dorosłych

– zauważa prof. Irena Walecka – kierownik Kliniki Dermatologii CMKP w Centralnym Szpitalu Klinicznym w Warszawie.

Początek choroby z reguły ma miejsce w okresie wczesnego dzieciństwa. Według literatury u około połowy dzieci objawy atopowego zapalenia skóry pojawiają się do pierwszego roku życia. Choroba ustępuje u większości dzieci do piętnastego roku życia.

Atopowe zapalenie skóry u dzieci – objawy

– AZS charakteryzuje się występowaniem nadmiernej suchości skóry z towarzyszącym złuszczaniem i szorstkością. Dominującym objawem w atopowym zapaleniu skóry jest świąd, wywołany suchością i stanem zapalnym skóry oraz drapaniem. Przewlekłe mechaniczne drażnienie powoduje nasilenie stanu zapalnego oraz zaburzenie struktury i funkcji ochronnej skóry oraz często wtórne nadkażenie bakteryjne lub grzybicze. Najbardziej narażone na wysuszające działanie powietrza są lokalizacje takie jak owłosiona skóra głowy oraz policzki, gdzie zmiany przyjmują charakterystyczny obraz tzw. lakierowanych policzków

– wyjaśnia specjalista.

Najpopularniejsze objawy AZS:

• u niemowlaków i dzieci do drugiego roku życia: wysypka rumieniowo-wysiękowa w postaci pęcherzyków, grudek, zaczerwienień – najczęściej występuje na owłosionej skórze głowy i na twarzy: czole i policzkach;
• u dzieci w wieku między 3-12: wyprysk atopowy występuje w zgięciach łokci, pod kolanami, oraz na grzbietach rąk i stóp. W ostrej fazie, ogniska rumieniowe pokryte są grudkami i pęcherzykami. W fazie przewlekłej skóra staje się zgrubiała i szorstka, łuszczy się. Może dochodzić do wtórnych nadkażeń powodujących nadżerki;
• u nastolatków zmiany mogą obejmować duże powierzchnie skóry.

Atopowe zapalenie skóry u dzieci – przyczyny

Nie ma jednej zależnej, która jest winna występowaniu AZS u dzieci. Wśród przyczyn atopowego zapalenia skóry wymienia się zarówno czynniki genetyczne, immunologiczne, środowiskowe jak i uszkodzenie bariery naskórkowej. Lekarze zauważają, że dziecko jest bardziej narażone na AZS, jeśli w rodzinie występowały choroby o podłożu alergicznym: katar sienny, astma czy alergie pokarmowe. Skóra podrażniona jest idealnym środowiskiem do ujawnienia się wyprysku atopowego. Czynnikami drażniącymi i wywołującymi atopowe zapalenie skóry u dzieci mogą być:

• przegrzanie,
• wilgoć,
• kurz,
• kontakt z szorstkimi materiałami,
• sierść zwierząt,
• dym papierosowy,
• mydło,
• inne środki myjące,
• niektóre pokarmy – najpopularniejszymi alergenami są: mleko krowie, jaja, ryby, orzeszki ziemne, soja i pszenica.

Wielu rodziców pyta, kiedy wysypka przestaje być problemem estetycznym i należy zgłosić się do lekarza. Prof. Walecka nie ma wątpliwości:

– Kiedy na ciele dziecka pojawią się zmiany skórne wraz z intensywnym świądem należy udać się do lekarza specjalisty w celu postawienia diagnozy, przeprowadzenia diagnostyki i leczenia. Rozpoznanie AZS u dzieci ustalane jest na podstawie obrazu klinicznego i wywiadu zebranego przez lekarza. Dodatkowe badania mogą mieć znaczenie dla postępowania profilaktycznego (np. zastosowania diety eliminacyjnej) lub terapeutycznego (np. rozpoczęcie immunoterpii swoistej). Ze względu na różnorodność objawów, w diagnozie AZS stosuje się kryteria diagnostyczne (rozpoznawcze). Diagnoza postawiona przez lekarza jest bardzo ważna, ponieważ może ona wykluczyć wiele innych chorób o podobnym obrazie klinicznym do AZS. Terapia chorych z atopowym zapaleniem skóry wymaga zarówno indywidualnego doboru leczenia, jak i wdrożenia prawidłowego postępowania pielęgnacyjnego i profilaktycznego – wyjaśnia specjalistka.

Edukacja rodziców, opiekujących się dziećmi z atopowym zapaleniem skóry jest istotnym elementem terapii i powinna być połączona ze stałymi wizytami w poradni dermatologicznej. Pozwala to na wypracowanie wspólnego planu działania rodziców i lekarza oraz monitorowanie przebiegu choroby, a także poprawienie skuteczności leczenia. 

Jak leczyć atopowe zapalenie skóry u dzieci?

Kiedy rodziców zastanawia to, jak leczyć atopowe zapalenie skóry u dzieci, mimowolnie ich oczy i uszy są bombardowanie przez reklamy kosmetyków z emolientami dla dzieci. Faktem jest, że drogeryjne półki uginają się pod ciężarem dostępnych na rynku emulsji do kąpieli, płynów, kremów, maści, ale czy warto w nie inwestować? Okazuje się, że dermokosmetyki to nie kolejny kosmetyczny trend, a cenione przez dermatologów pierwsze rozwiązanie dla skóry z wypryskiem atopowym. Leczenie AZS polega przede wszystkim na odpowiedniej pielęgnacji skóry dziecka. Profilaktyka i pielęgnacja w atopowym zapaleniu skóry mają za zadanie zminimalizować stosowanie leków przeciwzapalnych, które dołączone do terapii emolientowej są podstawą leczenia w okresach zaostrzeń.

 

Może zainteresuje cię też: Metoda BLW – na czym polega i od czego zacząć?

 

Atopowe zapalenie skóry u dzieci – jak leczyć?

– Zgodnie z najnowszymi rekomendacjami europejskimi, emolienty stanowią terapię podstawową w leczeniu AZS. Właściwie dobrane do skóry, warunków atmosferycznych, codziennej aktywności fizycznej łagodzą świąd i stan zapalny. Terapia emolientowa, jako najlepsza metoda zapobiegająca nawrotom choroby, znacząco zmniejsza epizody zaostrzeń w wyprysku atopowym, a co za tym idzie potrzebę stosowania miejscowych preparatów glikokortykosteroidowych (GKS)

– tłumaczy prof. Walecka.

Zrozpaczeni opiekunowie ratunku szukają nie tylko w aptece. W Internecie krąży mnóstwo informacji na temat alternatywnych sposobów radzenia sobie ze skórą atopową u dzieci. Jakie zioła na atopowe zapalenie skóry u dzieci można wykorzystać w terapii? Czy ich stosowanie jest dobrym pomysłem?

– Aktualne rekomendacje i opinie dotyczące leczenia dzieci z atopowym zapaleniem skóry nie uwzględnia stosowania ziół. Leczenie jest skuteczne tylko wtedy, gdy terapia jest prowadzona według schematu wyznaczonego przez lekarza specjalistę. Spożywanie ziół czy stosowanie ich w innej postaci nie jest zalecane, ponieważ mogą one zawierać substancję nasilające objawy choroby. Stosowanie ziół może nieć za sobą szereg działań niepożądanych 

– mówi dermatolog.

Czasami jednak emolienty nie wystarczą i do podstawowej pielęgnacji trzeba włączyć leki. Czym leczyć atopowe zapalenie skóry u dzieci?

Atopowe zapalenie skóry u dzieci – leki

Kiedy swędzenie, szorstkość i suchość skóry, sączące się wykwity i podrażniania nie znikają mimo regularnego używania dermokosmetyków, lekarz powinien rozważyć terapię glikokostyroidami (GKS). Na czym polega ich działanie? Jakie leki na atopowe zapalenie skóry u dzieci są najskuteczniejsze? 

– Glikokortysteroidy w skojarzeniu z emolientami stanowią podstawową metodę leczenia, dzięki ich właściwościom przeciwzapalnym, immunosupresyjnym oraz antyproliferacyjnym. GKS w postaci maści stosuje się na suchą skórę, z wyjątkiem zmian sączących, na które należy stosować lżejsze postaci leku (lotion, spray, krem). W okresie zaostrzeń rekomendowane są GKS o średniej sile działania. Glikokortykosteroidy powinny być stosowane raz na dobę, gdyż częstsza aplikacja nie podnosi efektywności leczenia, natomiast zwiększa ryzyko działań niepożądanych. Aby zminimalizować niepożądane działania zaleca się stosowanie tzw. terapii przerywanej, polegającej na stosowaniu GKS przez 2-3 dni w tygodniu na przemian z emolientami.

– tłumaczy prof. Irena Walecka i dodaje:

– W leczeniu AZS także znajdują zastosowanie miejscowe preparaty zawierające inhibitory kalcyneuryny (mIK) – takrolimus i pimekrolimus. Preparaty na atopowe zapalenie skóry u dzieci powinny być aplikowane po początkowym zastosowaniu miejscowych GKS i ustąpieniu stanu zapalnego, co pozwala uniknąć najczęstszych działań niepożądanych w postaci pieczenia i zaczerwienienia skóry. Stosowanie ich jest szczególne zalecane w postaci terapii proaktywnej, czyli jako długotrwała terapia podtrzymująca, stosowana dwa razy w tygodniu, wraz z emolientami, na obszary skóry wcześniej zmienionej chorobowo, po okresie remisji zmian.

Rodzice chorych pytają o najlepszy krem na atopowe zapalenie skóry u dzieci. Niestety, leczenie AZS jest złożone, dlatego nie powinniśmy stosować niczego na własną rękę, a tym bardziej szukać pomocy na forach internetowych. Prof. Irena Walecka wyjaśnia, jakie leki na atopowe zapalenie skóry u dzieci może zalecić lekarz, jeśli mamy do czynienia z ciężką i najcięższą postacią choroby:

– Jeżeli terapia miejscowa nie przynosi poprawy, zaleca się dołączenie fototerapii lub leczenia systemowego. Najczęściej, oczywiście w zależności od wieku, lokalizacji zmian oraz chorób towarzyszących stosuje się leki przeciwhistaminowe, fototerapię UVB 311 ( od 3 rż), PUVA ( od 12 roku życia), doustne glikokortykosteroidy, leki immunosupresyjne (cyklosporynę A, metotreksat ) oraz leczenie biologiczne. Stosowanie terapii ogólnych wiąże się z licznymi działaniami niepożądanymi, szczególnie po dłuższym okresie stosowania. Obecnie najlepszą opcją terapeutyczną u pacjentów powyżej 6 roku życia z ciężkim AZS jest leczenie biologiczne, które daje szybkie efekty. Terapia jest bezpieczna i pacjenci dobrze ją tolerują. Jedynym zarejestrowanym lekiem biologicznym w terapii AZS jest Dupilumab – lek ogólny w terapii AZS w grupie pacjentów pomiędzy 6 a 18 rokiem życia. Zastosowanie innych leków jest w tej grupie chorych pozarejestracyjne – mówi.

Atopowe zapalenie skóry u dzieci – dieta eliminacyjna: tak czy nie?

W przypadku diety dzieci z atopowym zapaleniem skóry, rodzicom i bliskim, przygotowującym posiłki zaleca się… zdrowy rozsądek. Nie istnieje jeden właściwy jadłospis, którego przestrzeganie w stu procentach niwelowałoby objawy AZS, więcej, niepotrzebnie wprowadzona dieta eliminacyjna mogła doprowadzić by do powstania niedoborów. Pamiętajmy, że zawsze skutecznym rozwiązaniem jest takie, które omówione jest z dietetykiem klinicznym indywidualnie. Zanim umówimy się do specjalisty, sprawdźmy, na jakie pokarmy uczulone jest dziecko. 

– Alergia pokarmowa występuje u około 20-40 proc. najmłodszych dzieci z wypryskiem atopowym i dotyczy głównie mleka krowiego, jaj, ryb, orzeszków ziemnych, soi i pszenicy. U starszych dzieci i dorosłych przebieg choroby nasilają częściej alergeny powietrznopochodne, takie jak roztocze kurzu domowego, sierść zwierząt, pleśnie i pyłki roślin

– mówi prof. Walecka.

Atopowe zapalenie skóry jest bardzo często pierwszym objawem choroby alergicznej. U dzieci, wyeliminowanie z diety pokarmów, które nasilają objawy AZS może pomóc, ale też i zaszkodzić, jeśli nie mamy potwierdzenia tego, na co jest uczulone. Dbajmy o zdrowy balans i utrwalanie u dziecka zdrowych nawyków żywieniowych. Nakazy i zakazy nie wystarczą.

Atopowe zapalenie skóry. Dieta u dzieci z (nie)wyjątkowymi potrzebami

Udowodniono, że nadmiar wysokoprzetworzonych produktów zbożowych (np. płatki śniadaniowe, produkty cukiernicze, białe pieczywo) zwiększa ryzyko wystąpienia atopowego zapalenia skóry. Podobnie jest z produktami, które są nasycone w złe kwasy tłuszczowe – np. smalec, tłusta śmietana, fast foody – przecież ich nadmiar niekorzystnie wpływa na każdego. Są też produkty pożądane w łagodzeniu objawów AZS, pod warunkiem, że mały człowiek nie ma na nie alergii. Rodzice powinni zwracać uwagę, czy dieta dziecka z atopowym zapaleniem skóry bogata jest w tłuszcze omega-3 i antyoksydanty, które mają działanie przeciwzapalne. W przypadku tych pierwszych, ich najlepiej przyswajalnym źródłem są tłuste ryby morskie (np. łosoś, makrela, halibut), oleje (lniany, rzepakowy, konopny, rydzowy) siemię lniane, nasiona chia, a także orzechy włoskie oraz migdały. Warto nie zapominać o owocach i warzywach. Wzbogacajmy dietę chorego na atopowe zapalenie skóry dziecka w takie składniki jak: czarne porzeczki, truskawki, jeżyny, maliny, granaty, pomarańcze, śliwki, ananasy, grejpfruty, morele, aronia, żurawina czy jabłka, a także czerwoną kapustę, paprykę, szpinak, fasolę, brokuły, pomidory, zielony groszek czy czerwoną fasolę.

 

Zobacz koniecznie: Superfoods po naszemu

O ekspercie

 

Prof. dr hab. n. med. Irena Walecka, MBA

– kierownik Kliniki Dermatologii CMKP w Centralnym Szpitalu Klinicznym w Warszawie,
konsultant wojewódzki ds. dermatologii i wenerologii województwa
mazowieckiego, członek Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego.
Członek koalicji na rzecz kampanii „Zrozumieć AZS”.